Phim điện ảnh Nhà gia tiên do Huỳnh Lập đạo diễn gần cán mốc 200 tỷ， gây sốt phòng vé thời gian qua tuy nội dung còn gây tranh cãi song được đánh giá cao ở phần tái dựng bối cảnh. Trong đó， chi tiết nhân vật chính Mỹ Tiên (Phương Mỹ Chi) được ông mình， một người coi sóc đền miếu (nghệ sĩ Trung Dân đóng) kể về nghệ thuật làm tranh kiếng để lại ấn tượng.
Để tái hiện nghệ thuật dân gian này trên màn ảnh rộng， đoàn phim đã mời một nghệ nhân từ Long An thực hiện các tác phẩm tranh kiếng， cũng như đến làng nghề Bà Vệ (An Giang) tìm kiếm， phục chế những bức tranh cũ mục nát， bị vứt bỏ.
Chia sẻ với Tri Thức - Znews， Thạc sĩ Văn hóa học， nhà nghiên cứu Huỳnh Thanh Bình， tác giả cuốn sách Tranh dân gian Nam Bộ cho rằng việc tranh kiếng xuất hiện trong phim là một yếu tố không quá bất ngờ. "Bộ phim kể về câu chuyện diễn ra trong một không gian truyền thống với những nội dung phong hóa xưa… mà tranh kiếng là loại công nghệ phẩm 'trang trí' không chỉ ở những không gian thờ tự mà cả các không gian sinh hoạt trong nhiều gia đình Nam Bộ"， bà nói.
Sự ra đời và phát triển của tranh kiếng Nam BộTheo nhà nghiên cứu， tranh kiếng có mặt ở cung đình Huế từ thời Minh Mạng - Thiệu Trị， song đó là các sản phẩm mỹ nghệ nhập khẩu. Mãi đầu thế kỷ XX， các di dân Quảng Đông đến lập nghiệp ở vùng Chợ Lớn， mới bắt đầu mở các tiệm kiếng， buôn bán các loại kiếng tráng thủy để soi mặt， lộng khuôn hình， tủ， khung cửa chớp， cửa gió... và các loại tranh kiếng: các bức đại tự và các bức thư họa dùng trong việc khánh chúc tân gia， khai trương， mừng thọ... Tranh kiếng Nam bộ ra đời từ đây.
Đến những năm 1920， nghề vẽ tranh kiếng chuyển địa bàn về Lái Thiêu (Thủ Dầu Một). Sau đó， khoảng những năm 1940-1950， nghề làm tranh kiếng lan tỏa khắp lục tỉnh Nam Kỳ， trụ lại ở Mỹ Tho， Cai Lậy， Gò Công (Tiền Giang ngày nay)， Chợ Mới (An Giang)， Chợ Trạm (Long An)， Tây Ninh… và thâm nhập vào cộng đồng Khmer tạo nên dòng tranh kiếng Khmer Nam bộ ở Trà Vinh và Sóc Trăng...
Từ trái qua: Bức chính của bộ tranh thờ Tổ tiên của cơ sở Thanh Hòa (Chợ Mới， An Giang); Một phần bộ tranh thờ Tổ tiên của nghệ nhân Bùi Thị Tuyết Hồng (Tây Ninh); Tranh kiếng Sơn thủy của nghệ nhân Sáu Thơ (Lái Thiêu). Ảnh: Huỳnh Thanh Bình.
Tranh kiếng Nam bộ chiếm tỷ lệ lớn là tranh thờ: Trước nhất là tranh thờ Tổ tiên với loại tranh Đại tự， Cửu huyền thất tổ， Sơn thủy (biểu đạt ý nghĩa hiếu đạo của câu ca dao nổi tiếng: Công cha như núi Thái Sơn， nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra)， Lão mai (nhằm biểu ý “Cây có cội”)， Tre tàn măng mọc (động viên nỗ lực vươn lên của thế hệ hậu bối). Đặc biệt là tranh chân dung của tổ tiên quá vãng.
Thứ hai là tranh thờ các đối tượng thuộc tín ngưỡng dân gian như tranh Ông Địa， Ông Táo， các thần độ mạng… Thứ ba là tranh thờ của các tôn giáo: tranh thờ của Phật giáo như Phật， Bồ Tát， Tổ sư…; tranh thờ của Đạo giáo như Lão Tử cưỡi trâu， Bát Tiên…， tranh thờ của tín đồ Công giáo; tranh “Thiên nhãn” của đạo Cao Đài… Riêng tranh thờ của cộng đồng Khmer Nam bộ cũng như của cộng đồng người Hoa tạo thành một dòng độc đáo có đặc trưng về đề tài cũng như kỹ pháp tạo hình.
Ngoài ra，clip sex thủ dâm tranh kiếng trang trí nội ngoại thất， demon slayer xxx tranh khánh chúc và đặc biệt là loại tranh trang trí xe bán mì， hủ tíu.
"Tranh kiếng là loại tranh vẽ ngược và tô vẽ ở phía sau mặt kiếng， nên tinh hoa nhất trong nghệ thuật này là tài năng vẽ tranh， vờn màu， sắp xếp bố cục chính phụ sao cho có được một bức tranh đúng với mục đích sử dụng của nó và đẹp mắt về mặt mỹ thuật"， tác giả Huỳnh Thanh Bình chia sẻ. Thách thức lớn nhất của người nghệ nhân tranh kiếng là phải tạo nên những mẫu tranh đáp ứng được đa dạng yêu cầu về đề tài， về chủng loại; và cần sở đắc một vốn liếng chữ Hán để thể hiện thành những câu đối， những đại tự， những tấm hoành， tấm biển tương thích cho từng nội dung tranh.
Ở Nam bộ， hầu như tranh kiếng có mặt ở mọi gia đình， thậm chí nơi đình， đền， chùa， miếu. Việc sử dụng tranh kiếng cho nhu cầu thờ tự， trang trí hoặc chúc tụng… đã trở thành tập quán. Chính vì vậy， tranh kiếng chiếm một vị trí quan trọng trong văn hóa vùng đất này.
Nghệ thuật gắn liền với văn hóa thờ tựThờ tự tổ tiên là tập tục quan trọng trong đời sống văn hóa của xứ ta. Nơi thờ tự tổ tiên theo truyền thống là không gian tâm linh chiếm vị trí trung tâm trong mỗi ngôi nhà. Theo đó， việc trang nghiêm nơi thờ tự tổ tiên luôn được coi trọng. Theo tác giả sách Tranh dân gian Nam Bộ， từ cuối thế kỷ 19 đến nay， theo sự phát triển của tranh kiếng， các bộ tranh thờ tổ tiên vẽ trên kiếng ra đời và dần dần thay thế loại tranh thờ tổ tiên ở dạng bích họa hoặc tranh thờ cẩn ốc xà cừ hay các bức chạm gỗ sơn son thiếp vàng hay sơn then thiếp vàng.
"Từ bấy đến nay， tranh thờ tổ tiên vẽ trên kiếng đã không ngừng canh cải， tạo tác nên nhiều loại khác nhau"， bà Huỳnh Thanh Bình cho hay. Có loại chỉ là những bức đại tự， có loại chỉ là “bài vị” với dòng chữ Cửu Huyền thất tổ， đặc biệt là những bộ tranh vẽ cảnh sơn thủy hoặc có loại phát triển từ bộ tranh Tứ thời Mai-Lan-Cúc-Trúc…
Nhà nghiên cứu， tác giả Huỳnh Thanh Bình với tác phẩm Tranh dân gian Nam Bộ. Ảnh: Quỳnh My.
Cửu huyền thất tổ - bức tranh kiếng đầu tiên xuất hiện trong Nhà gia tiên - là một kiểu loại của bộ tranh thờ tổ tiên thuộc loại tranh đại tự， với dòng chữ "Cửu Huyền thất tổ". Loại tranh này phổ biến ở miền Tây Nam Bộ， đặc biệt là các cộng đồng theo đạo Bửu Sơn Kỳ Hương， Tứ Ân Hiếu Nghĩa và Phật giáo Hòa Hảo và cả cộng đồng tín đồ đạo Cao Đài Tây Ninh.
Ở loại tranh này thì mỗi bộ gồm năm tấm ghép lại: Tấm biển nằm trên cùng， ghi tên tộc họ: “Nguyễn phủ đường”， “Lê phủ đường”...， hay “Đức lưu phương” hoặc “Phước Lộc Thọ”. Bức chính nằm giữa tranh， ghi bốn chữ Cửu huyền thất tổ và được trang trí bằng đồ hình tứ linh.
Bao quanh tấm tranh chính là bốn tấm tranh khác: bức thượng thổ ở phía trên (vẽ hình cuốn thư， hay năm sản xuất); bức hạ thổ ghép dưới đáy (thường trang trí hoa-điểu hay mâm ngũ quả) và đôi liễn， đặt dọc hai bên tấm chính， nội dung tôn vinh công đức của cha mẹ， tổ tiên.
Ngoài ra còn có bộ tranh thờ tổ tiên ba bức hay giản tiện hơn， loại tranh kiếng thờ tổ tiên này được thu gọn thành một bức duy nhất， đơn giản với chữ “Cửu Huyền Thất Tổ” ở chính giữa; hai bên là hai câu đối:
"Tưởng nhớ Phật như ăn cơm bữa，
Vọng Cửu Huyền sớm tối mới mầu".
Hay "Kính cửu huyền thiên niên bất tận
Trọng thất tổ nội ngoại tương đồng".
Loại tranh thờ Cửu huyền thất tổ còn thấy trong bộ ba bức chín tròng với bức chính ở giữa từng chữ Cửu huyền thất tổ được thể hiện trong những ô tròn ở cả dạng thức Hán tự lẫn quốc ngữ trên nền sơn thủy hay dọc theo cội lão mai…
Ngày nay， tranh kiếng bị các loại tranh công nghiệp cạnh tranh. Song theo nhà nghiên cứu Huỳnh Thanh Bình， tranh kiếng vẽ thủ công vẫn được công chúng hâm mộ. Đây đó， nghề vẽ tranh kiếng vẫn còn tồn tại; thậm chí có nơi phát triển có quy mô hơn trước， và tiếp thu các kỹ thuật in lụa， in 3D…
Tác giả Huỳnh Thanh Bình sinh năm 1985， hiện công tác tại Bảo tàng TP.HCM. Bà từng xuất bản một số tác phẩm như Tranh kiếng Nam Bộ (2013); Biểu tượng thần thoại về chư thiên và linh vật Phật giáo (2018， Tái bản 2024); Tranh tường Khmer Nam Bộ (2020); Quy pháp đồ tượng Hindu và Phật giáo Ấn Độ (2021); Tranh dân gian Nam Bộ (2024).
Đọc được sách hay， hãy gửi review cho Tri Thức - Znews
Bạn đọc được một cuốn sách hay， bạn muốn chia sẻ những cảm nhận， những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó， hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”， là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: [email protected]. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách， tên tác giả， số điện thoại.
Trân trọng.
Chuyện về vị bác sĩ 'khắc tinh' của bệnh sốt rét
0
Sách tranh “Đặng Văn Ngữ - Tận hiến cả cuộc đời” tái hiện chân dung vị bác sĩ， giáo sư y khoa gắn bó cả sự nghiệp với công tác nghiên cứu và điều trị bệnh sốt rét.
Chư Phật， chư vị thần linh và ma quỷ trong tranh dân gian Nam Bộ
0
Theo nhà nghiên cứu Huỳnh Thanh Bình， tranh dân gian Nam Bộ bắt nguồn từ nếp tưởng tượng và các tín lý đã bắt rễ trong đời sống tâm linh của người phương Nam.
Đám giỗ trong đời sống dân gian miền Tây Nam Bộ
0
Phong tục cúng cơm người mất hay còn kêu là đám giỗ đã tồn tại tự bao đời nay trong đời sống dân gian miền Tây Nam Bộ.
blacked Bạn có thể quan tâm XEM NHIỀUXem thêm
Nổi bật 48 giờTạp chí điện tử Tri thức Cơ quan chủ quản: Hội Xuất bản Việt Nam Giấy phép báo chí: số 75/GP-BTTTT và số 442/GP-BTTTT do Bộ Thông tin và Truyền thông cấp ngày 26/02/2020 và ngày 29/11/2023 Phó tổng biên tập phụ trách: Lâm Quang Hiếu © Toàn bộ bản quyền thuộc Tri thức
Tòa soạn: Tầng 10， D29 Phạm Văn Bạch， Quận Cầu Giấy， Hà Nội Hotline: 0931.222.666
Giới thiệuLiên hệ: [email protected]
Chúng tôi sử dụng cookie để cải thiện trải nghiệm của bạn. Tìm hiểu về Chính sách Cookie tại đây
Từ chối Đồng ý